Historia

Na przestrzeni wieków wszystkie trzy sołectwa wchodzące obecnie w skład gminy Świerklany, nierozerwalnie związane były z ziemią rybnicką. W czasach prehistorycznych, a dokładnie w młodszym okresie neolitu (2000-1800 r. p.n.e.), w Jankowicach istniała osada neolityczna. W czasach wczesnośredniowiecznych tereny te zamieszkiwało plemię Gołęszyców z ich stołecznym grodem w Lubomii. W epoce piastowskiej ziemia rybnicka już przed 992 rokiem wchodziła w skład monarchii Mieszka I. Pod panowaniem Piastów pozostała do 1336 roku, to jest do wymarcia Piastów Raciborskich. W okresie tym przeżyła okres rozbicia dzielnicowego, w 1241 roku najazd Tatarów, a w 1327 roku władca Księstwa Raciborskiego Leszek złożył hołd lenny władcy Czech - Janowi Luksemburskiemu. Z 1300 roku pochodzą też pierwsze wzmianki dotyczące Świerklan, z których wynika, że należały one do dóbr biskupa wrocławskiego.

Po śmierci Leszka w 1336 roku, księstwo przekazane zostało Mikołajowi opawskiemu z czeskiego rodu Przemyślidów. Ziemia rybnicka aż do 1532 roku znajdowała się pod rządami lennych książąt korony czeskiej. W tym czasie miały miejsce wojny husyckie. Po raz pierwszy Husyci zajęli Rybnik i okolice Wodzisławia w 1430 roku. W latach 1433-34 Husyci kolejny raz dotarli w okolice Rybnika i Żor - tym razem jednak zostali pokonani pod Rybnikiem. W Jankowicach z rąk Husytów zginął ksiądz Walenty, udający się z posługą do umierającej kobiety. Bohaterską śmierć kapłana upamiętnia zbudowany w 1670 roku kościół w Jankowicach oraz Studzienka - prawdopodobne miejsce śmierci księdza Walentego, w którym wytrysnęło źródło wody uważanej w okolicy za cudowną, niosącą uzdrowienie w chorobach.

Od 1532 roku Rybnik stał się stolicą państwa stanowego pod panowaniem Habsburgów i na krótko Hohenzollernów, w skład którego wchodziły liczne wsie między innymi: Jankowice, Michałkowice, Chwałowice, Świerklany Górne, Popielów i Radziejów. Przez okres 200 kolejnych lat państwo rybnickie dość często zmieniało właścicieli.

W 1740 roku, w wyniku prowadzonych wojen, Śląsk wraz ziemią rybnicką został zajęty przez króla pruskiego, Fryderyka II. Z tego okresu pochodzi wyraźny podział Świerklan na dwie miejscowości: Świerklany Górne i Dolne. Świerklany Górne należały do hrabiego Węgierskiego, natomiast Świerklany Dolne były majątkiem Ziemięckiego. W 1788 roku władze pruskie wykupiły ziemie rybnickiego państewka stanowego od hrabiów Węgierskich. W skład odkupionego państwa oprócz wielu innych miejscowości wchodziły także Świerklany Górne i Jankowice.

Początek XIX wieku to okres wojen napoleońskich. W latach 1807-1808 znacznym ciężarem dla mieszkańców ziemi rybnickiej było zakwaterowanie stacjonujących tutaj wojsk Cesarza Francuzów. Klęski Prus w wojnie z Napoleonem zmusiły Fryderyka III Wilhelma do zniesienia poddaństwa w 1807 roku. W 1811 roku rząd pruski wprowadził regulację umożliwiającą wykup dzierżawionej przez chłopa ziemi. W wyniku reorganizacji administracyjnej okręgu Górnego Śląska w 1818 roku utworzono powiat rybnicki z siedzibą w Rybniku. Na jego terenie znalazły się również Świerklany Górne i Jankowice. Świerklany Dolne były z kolei w posiadaniu niemieckiego barona. Istotne zmiany w Świerklanach Dolnych nastąpiły dopiero około 1885 roku, kiedy na skutek zadłużenia ówczesnego właściciela dóbr, jego posiadłość Świerklany Dolne zabrano na skarb państwa pruskiego. Państwo pruskie z kolei rozparcelowało obszar Świerklan Dolnych pomiędzy mieszkańców Świerklan i okolicznych wsi.

Z początkiem XX wieku nastąpił gwałtowny rozwój przemysłu węglowego. Książę Donnersmarck wykupił pola na terenie Jankowic, Boguszowic i Michałkowic pod budowę kopalń w Chwałowicach i Boguszowicach, w których znaleźli zatrudnienie mieszkańcy Jankowic i Świerklan. Przed I wojną światową, pomimo szykan i kontroli pruskich żandarmów, coraz bardziej rozwijał się polski ruch narodowy. W 1920 roku terenie Świerklan i Jnakowic odbył się na strajk szkolny, w którym żądano nauki w języku polskim i kursów polskich dla nauczycieli. W Jankowicach strajkowało 412 dzieci, w Świerklanach Górnych - 197, a w Świerklanach Dolnych - 232. Mieszkańcy Świerklan i Jankowic wzięli czynny udział w powstaniach śląskich w latach 1919-21, a w plebiscycie z 20 marca 1921 roku w zdecydowanej większości opowiedzieli się za przyłączeniem do Polski. 4 lipca 1922 roku nastąpiło uroczyste przejęcie Jankowic i Świerklan przez władze polskie.

W okresie międzywojennym zarówno Jankowice, jak i Świerklany Dolne i Górne przeżywały bujny rozwój gospodarczy, społeczny i kulturalny. Działały tutaj m.in. Związek Powstańców Śląskich, Związek Harcerstwa Polskiego, Towarzystwo Gimnastyczne Sokół. Wybuch II wojny światowej zakłócił rozwój miejscowości. Mieszkańcy wsi ginęli w obozach, wcielani byli do wojska niemieckiego, a niektórym udało się uciec za granicę i przyłączyć do oddziałów II Korpusu Polskiego. Krótko przed wyzwoleniem, 19 stycznia 1945 roku Świerklany były świadkiem "marszu śmierci". Więźniowie z obozów w Oświęcimiu i Czechowicach pędzeni byli wtedy na zachód przez Żory w kierunku Wodzisławia, aby nie przejęła ich armia radziecka. Na cmentarzu w Świerklanach pochowano we wspólnej mogile większość ze zmarłych wówczas z wyczerpania więźniów, a w 1948 roku wzniesiono ku ich pamięci pomnik-nagrobek.

Wyzwolenie nastąpiło w dniach 23-24 marca 1945 roku. Powołano do życia gminę Jankowice obejmującą następujące wsie: Jankowice, Świerklany Górne i Dolne oraz Sk4rzeczkowice. W 1954 roku Świerklany Górne i Dolne utworzyły gromadę Świerklany. Na jej czele stał przewodniczący Prezydium Gromadzkiej Rady Narodowej. W 1965 roku gromada Świerklany liczyła 4 650 mieszkańców, których podstawowym zajęciem była praca w pobliskich zakładach pracy, a przede wszystkim w kopalniach Chwałowice i Jankowice.

Uchwałą Wojewódzkiej Rady Narodowej w Katowicach nr XX/99/72 z dnia 6 grudnia 1972 roku utworzono z dniem 1 stycznia 1973 roku w byłym powiecie rybnickim gminę Świerklany, w skład której wchodziły 4 sołectwa: Jankowice, Rój, Świerklany Dolne i Świerklany Górne. W roku 1977 sołectwo Rój włączono do miasta Żory i od tego roku do dzisiaj gmina Świerklany składa się z trzech sołectw: Jankowic, Świerklan Dolnych i Świerklan Górnych. Siedziba Urzędu Gminy znajduje się w Jankowicach.

30 maja 1995 roku Rada Gminy zatwierdziła, obowiązujący do dzisiaj, nowy herb gminy Świerklany. Umieszczony jest on na tarczy podzielonej na dwa pola. W prawym żółtym polu widnieje świerk w kolorze zielonym z sześcioma gałęziami (co symbolizuje sześć wieków Świerklan). Część lewa na tle błękitnym, to drzewo dębu z otworem (dziuplą) w kolorze czarnym z siedmioma złotymi liśćmi, które mają symbolizować siedem wieków Jankowic. Dziupla wiąże się z podaniem o księdzu Walentym, który jadąc z ostatnią posługą do chorej kobiety został napadnięty i zamordowany przez husytów, wcześniej jednak chowając bursę z hostią w dziupli dębu.

Opracowano na podstawie materiałów Urzędu Gminy Świerklany oraz książki ks. Krzysztofa Zimończyka Świerklany. Charakterystyka miejscowości. Działalność społeczno-wychowawcza w środowisku (Wydawnictwo Księży Sercanów SCJ, Kraków, 1998 r.), książki ks. Krzysztofa Zimończyka Dzieje Świerklan w wypisach (Wydawnictwo Księży Sercanów SCJ, Kraków, 1998 r.), książki Norberta Niestolika Jankowice Rybnickie, krajobrazy i ludzie (Rada Sołecka wsi Jankowice, Rybnik - Jankowice, 1998 r.).